Historia (bez) kobiet



28 listopada 1918 roku Polki uzyskały prawa wyborcze. Znamienne jest to, że gdy mowa o tamtym wydarzeniu, zwykle pada tylko nazwisko… mężczyzny – Józefa Piłsudskiego. Czy nawet przy takiej okazji kobiety nie zasługują na to, by o nich pamiętać? Nie ma ich na banknotach. Rzadko widujemy je na pomnikach, a ich nazwiska – w nazwach ulic. Niełatwo także znaleźć wzmianki o nich w szkolnych podręcznikach.

Choć budowały Polskę na równi z mężczyznami, pamięć o dokonaniach Polek pozostawia wiele do życzenia. Polskie bohaterki są słabo widoczne w przestrzeni publicznej, a w zbiorowej świadomości Polaków postacie wielkich kobiet zwykle ustępują miejsca mężczyznom. Czy źródeł takiego stanu rzeczy można poszukiwać w szkole?

Szkoła męskoosobowa

Historia w szkolnym wydaniu opowiada głównie o losach mężczyzn. W szkole dominuje historia polityczna, w której kobiety występowały, lecz bardzo długo nie były na pierwszym planie. Stąd w podręcznikach odgrywają role drugoplanowe, prawie nie występują jako główne bohaterki życia publicznego. Zwykle są przedstawiane w tradycyjnych, rodzinnych i kontekstach uznawanych za kobiece.

Uczniowie rzadko mogą przeczytać w podręcznikach o sławnych kobietach. A gdy już przeczytają, dowiedzą się, że były to głównie córki, matki lub żony wybitnych mężczyzn, które swoją wiedzą i umiejętnościami wspierały wpływowych męskich krewnych .

Kobiety inspirują

Według niektórych naukowców mamy w tym wypadku do czynienia z „ukrytym programem szkoły”, w ramach którego utrwalany jest patriarchalny porządek społeczny. Badaczki i badacze twierdzą, że może istnieć związek między tekstami podręczników a funkcjonowaniem współczesnych kobiet i mężczyzn, zarówno w sferze prywatnej, jak i publicznej.




Jeżeli przybliżanie historii wyłącznie przez pryzmat męskich osiągnięć może utrwalać stereotypy i tradycyjne przekonania, to z pewnością może także utrudniać dzieciom poszukiwanie kobiecych wzorców, a w dziewczynkom budowanie wiary w siebie i przekonania, że mogą być kim chcą. Próbują temu zaradzić twórcy programu edukacyjnego „Mogę Być”, którzy postanowili przybliżyć uczniom postacie znanych kobiet.

Celem programu, skierowanego do uczniów szkół podstawowych, jest zainteresowanie dzieci odkrywaniem własnych wzorców i autorytetów, dzięki którym zarówno chłopcy, jak i dziewczynki wybiorą swoje własne ścieżki poszukiwania wiedzy, realizowania swoich pasji i spełniania marzeń.

– W programie „Mogę Być” podkreślamy wagę i siłę wzorców kobiecych, które mogą pomóc dzieciom w budowaniu pewności siebie, przełamywaniu schematów oraz w budowaniu własnego potencjału do realizacji przyszłych celów. Pokazujemy kobiece wzory do naśladowania, które mogą być inspiracją dla dziewczynek i chłopców w każdym wieku –
mówi Danuta Leszko-Rowsell, brand manager marki Barbie®, współorganizatora programu.

Nie tylko Piłsudski

Wśród 40 sylwetek kobiet, przybliżanych uczniom w programie „Mogę być”, znajdziemy m.in. takie postaci jak Maria Skłodowska-Curie, Cecylia Plater-Zyberkówna czy Maria Dulębianka. Badaczki, działaczki społeczne, pisarki – każda z nich może się pochwalić osiągnięciami w różnych dziedzinach. Wszystkie łączy także to, że doczekały dnia, w którym Polki uzyskały prawa wyborcze. Czy w rocznicę tego wydarzenia nie warto o nich przypominać?

1. Iwona Chmura-Rutkowska, Edyta Głowacka-Sobiech, Izabela Skórzyńska, „Niegodne historii”. O nieobecności kobiet w dziejach w kontekście analiz wybranych podręczników do nauki historii w Polsce, Sensus Historiae, ISSN 2082-0860, vol. XII (2013/4)

2. Iwona Chmura-Rutkowska, Edyta Głowacka-Sobiech, Izabela Skórzyńska, „Niegodne historii”? O nieobecności i stereotypowych wizerunkach kobiet w świetle podręcznikowej narracji historycznej w gimnazjum, Poznań 2015

3. Program ukryty to termin używany do określenia tych aspektów uczenia się w szkołach, które są nieoficjalnymi, nieintencjonalnymi lub niezadeklarowanymi konsekwencjami sposobu, w jaki nauczanie i uczenie się są zorganizowane i przeprowadzane w szkołach. [R. Meighan, Socjologia edukacji, Wydawnictwo UMK, Toruń 1993], za: Iwona Chmura-Rutkowska, Edyta Głowacka-Sobiech, Izabela Skórzyńska, „Niegodne historii”. O nieobecności kobiet w dziejach w kontekście analiz wybranych podręczników do nauki historii w Polsce, Sensus Historiae, ISSN 2082-0860, vol. XII (2013/4)

Wiek to tylko liczba. Stulatek opuścił szpital po zawale w doskonałym stanie

Na Oddział Kardiologiczny American Heart of Poland Szpitala Specjalistycznego im. Edmunda Biernackiego w Mielcu trafił pacjent z rozległym zawałem serca,…
CZYTAJ

Przejrzeć na oczy. Zaćma – kto na nią choruje, czy da się jej uniknąć i jak wygląda współczesne leczenie?

Zaćma to choroba, o której słyszał niemal każdy, ale wciąż budzi wiele pytań i wątpliwości. Czy da się jej uniknąć?…
CZYTAJ

Dzień Polskiej Żywności – smak tradycji, odpowiedzialność za przyszłość

25 sierpnia obchodzimy Dzień Polskiej Żywności – to dobry moment, aby przypomnieć sobie, jak ogromne znaczenie ma to, co jemy,…
CZYTAJ

Wszystko co warto wiedzieć o cholesterolu – jakie są normy, kiedy się badać?

Cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Problem pojawia się wówczas, gdy jego stężenie we krwi przekracza normy, a nadmiar…
CZYTAJ

Pielęgnacja skóry wymagającej regeneracji Perfekcyjny skin care późnym latem

Wakacje dobiegają końca. Relaksujące kąpiele w morzu, blask letniego słońca i górski wiatr. To, co latem kochałyśmy najbardziej, dla naszej skóry…
CZYTAJ

Językowe SOS przed powrotem do szkoły. Jak pomóc dziecku, gdy ma zaległości w angielskim?

Podczas wakacji uczniowie tracą od 17 do 34% wiedzy zdobytej w roku szkolnym.1 Najbardziej odczuwalne są braki w przedmiotach wymagających…
CZYTAJ

Dieta stołu rodzinnego – tak czy nie?

Wspólne posiłki to nie tylko czas budowania więzi rodzinnych – to również naturalna okazja do nauki przez obserwację. Dzieci, uczestnicząc…
CZYTAJ

Próchnica nie pyta tylko o to, czy myjesz zęby. Pyta, co jesz i jak często to robisz

Mycie zębów dwa razy dziennie to ważny nawyk – ale sam w sobie nie wystarczy. Próchnica potrafi zaatakować nawet wtedy,…
CZYTAJ

Wakacyjna dieta malucha – jak na urlopie nie zapomnieć o zdrowym żywieniu dzieci?

Lato, wyjazdy i luźniejszy rytm dnia sprzyjają rozluźnieniu codziennych zasad – także tych żywieniowych. To naturalne, że wakacyjny czas rządzi…
CZYTAJ

Żeglarska Akcja Badania Akwenów (ŻABA) – IOŚ-PIB wspiera żeglarzy w monitoringu mazurskich jezior

Od maja 2025 r. żeglarze przeprowadzili już ponad 100 pomiarów przejrzystości wód jezior na Szlaku Wielkich Jezior Mazurskich. Wszystko to…
CZYTAJ

Tętno jako wskaźnik wydolności układu krążenia – dlaczego ma tak ważne znaczenie? Co oznacza i jak je prawidłowo badać?

Tętno to jeden z najprostszych sposobów, by sprawdzić, jak pracuje nasze serce. - To liczba uderzeń serca na minutę, która…
CZYTAJ

Upały – jak sobie radzić? Porady internisty

Trwa pierwsza wakacyjna fala upałów w Polsce. Jak radzić sobie z ekstremalnymi temperaturami i uniknąć niebezpiecznego dla zdrowia udaru cieplnego?…
CZYTAJ





ZDROWIE

VIEW ALL

Wiek to tylko liczba. Stulatek opuścił szpital po zawale w doskonałym stanie

Na Oddział Kardiologiczny American Heart of Poland Szpitala Specjalistycznego im. Edmunda Biernackiego…
CZYTAJ

Przejrzeć na oczy. Zaćma – kto na nią choruje, czy da się jej uniknąć i jak wygląda współczesne leczenie?

Zaćma to choroba, o której słyszał niemal każdy, ale wciąż budzi wiele…
CZYTAJ

Wszystko co warto wiedzieć o cholesterolu – jakie są normy, kiedy się badać?

Cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Problem pojawia się wówczas, gdy…
CZYTAJ

Tętno jako wskaźnik wydolności układu krążenia – dlaczego ma tak ważne znaczenie? Co oznacza i jak je prawidłowo badać?

Tętno to jeden z najprostszych sposobów, by sprawdzić, jak pracuje nasze serce.…
CZYTAJ

Upały – jak sobie radzić? Porady internisty

Trwa pierwsza wakacyjna fala upałów w Polsce. Jak radzić sobie z ekstremalnymi…
CZYTAJ