Jakość powietrza w Polsce uzależniona jest nie tylko od działalności człowieka



Jakość powietrza w Europie znacznie się poprawiła w ciągu ostatnich dziesięcioleci, ale zanieczyszczone powietrze nadal stanowi największe zagrożenie dla zdrowia w Europie i na świecie. Zgodnie z analizą Europejskiej Agencji Środowiska dotyczącą jakości powietrza w okresie 2022-2023, jakość powietrza w Europie nadal się poprawia, ale na wielu obszarach, zwłaszcza w miastach, zanieczyszczenie utrzymuje się powyżej zalecanych bezpiecznych poziomów rekomendowanych w Wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia.

Poprawę jakości powietrza w Polsce potwierdza również ocena wykonana przez GIOŚ za rok 2023 wskazująca na znaczne zmniejszenie się zasięgów obszarów w porównaniu z 2022 rokiem, na których wystąpiły przekroczenia wartości normatywnych. Wciąż jednak istnieje wiele aspektów wymagających dalszej poprawy, dlatego warto dokładniej przyjrzeć się czynnikom wpływającym na jakość powietrza, którym oddychamy.

W przypadku pyłu zawieszonego PM2.5 najwyższe stężenia obserwuje się w północnych Włoszech i w wielu krajach Europy Wschodniej, w tym w Polsce, na Bałkanach oraz niektórych obszarach Europy Zachodniej. Wysokie stężenia tlenków azotu obserwuje się w całej Europie, w szczególności w większych miastach o dużym natężeniu ruchu w Niemczech, na obszarze Beneluksu i Włoszech.

Co wpływa na jakość powietrza?

Jakość powietrza na danym obszarze (np. w mieście, na osiedlu czy w dzielnicy) zależy w znacznej mierze od wzajemnego oddziaływania kilku czynników, w tym przede wszystkim: wielkości emisji zanieczyszczeń do atmosfery, lokalizacji i typu źródeł emisji, warunków meteorologicznych, ale również ukształtowania terenu. Warunki pogodowe, które niekorzystnie wpływają na jakość powietrza to np. bezwietrzna pogoda determinowana układami barycznymi wysokiego ciśnienia, bądź sytuacje, w których możemy zaobserwować zjawisko tzw. inwersji termicznej (wzrost temperatury powietrza z wysokością). W kwestii ukształtowania terenu, na gorszą jakość powietrza wpływa np. ulokowanie danego obszaru w kotlinie, gdzie często dochodzi do kumulacji zanieczyszczeń.

Oznacza to, że kwestie samych emisji zanieczyszczeń nie powinny być traktowane w sposób zero-jedynkowy w odniesieniu do różnych obszarów, miast czy aglomeracji w ujęciu oceny jakości powietrza, chociaż to emisja decyduje w głównej mierze o zanieczyszczeniach, które trafiają do atmosfery.

W przypadku Polski, o złej jakości powietrza odczuwalnej lokalnie decyduje przede wszystkim tzw. niska emisja, czyli spalanie paliw stałych do celów indywidualnej produkcji ciepła. Źródła te są mocno rozproszone a emisja znaczna. Ten sektor emisji stanowi około 50% całej emisji krajowej pyłu zawieszonego. Źródła te zlokalizowane są głównie na obszarach pozbawionych możliwości podłączenia budynków do centralnego ogrzewania czy gazu, a więc w małych miejscowościach i na wsiach. Z tego powodu na tych obszarach najczęściej obserwuje się bardzo wysokie stężenia pyłu zawieszonego.

Kolejnymi źródłami emisji zanieczyszczeń pyłu zawieszonego do atmosfery, znacznie mniejszymi ilościowo, są emisja pochodząca transportu (do 20% emisji całkowitej), energetyki zawodowej (ok. 10%) oraz przemysłu (ok. 5%). Tym samym, na obszarach gdzie nie ma źródeł tzw. niskiej emisji, decydującą rolę w zanieczyszczeniu powietrza odgrywa transport drogowy, w połowie emisja z rur wydechowych i w połowie tzw. emisja wtórna pyłu (czyli emisja pochodząca ze ścierania asfaltu, tarcz i okładzin hamulcowych itd.).




Czy osiągnięcie zerowego poziomu zanieczyszczeń jest w Polsce możliwe?

Nie istnieje pojęcie zerowego zanieczyszczenia powietrza, gdyż powietrze składa się z wielu związków chemicznych, które mogą być uznane za zanieczyszczenie. Ponadto istnieją również naturalne źródła emisji zanieczyszczeń, na które człowiek nie ma żadnego wpływu. Chodzi tu nie tylko o emisje pyłu i związków chemicznych związanych z wybuchami wulkanów czy geotermią, ale o napływ pyłu z terenów suchych (np. znad Sahary), odkrytych powierzchni rolnych, naturalnych pożarów lasów czy emisji tzw. prekursorów zanieczyszczeń np. emisji z lasów, czy napływu aerozolu morskiego.

Oddychanie „czystym” powietrzem, a więc takim, które powoduje najmniejsze skutki dla zdrowia lub spełnia zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia, jest możliwe. Wymaga to jednak dużego i wspólnego wysiłku na całym globie oraz w naszym najbliższym otoczeniu, czyli Europie. Często oznacza to istotne wyrzeczenia oraz zmianę dotychczasowych zachowań.

Należy szukać rozwiązań nisko- lub zeroemisyjnych do produkcji energii (prądu, ciepła i ciepła technologicznego dla przemysłu), czystej energii dla pojazdów (w tym do ich produkcji i przemieszczania się), czy sposobów zarządzania emisjami jak np. optymalizacji prędkości i płynności ruchu pojazdów w miastach (najwyższą emisję zanieczyszczeń powietrza z pojazdów obserwuje się w korkach i przy prędkości poniżej 40 km/h oraz powyżej 90 km/h).

Ponadto należy dbać o czystość dróg i o ile to możliwe, zrezygnować z korzystania z pojazdów indywidualnych na rzecz transportu publicznego, który powinien być tani oraz sprawny i szybki. Inną kwestią jest spedycja i transport dóbr z wykorzystaniem taboru ciężkiego, który również wymaga odpowiednich działań. To jednak duże i kosztowne wyzwania, na które wiele osób oraz decydentów nie chce się decydować bez zapewnienia odpowiednich dodatkowych subwencji, zniżek i ulg na ich realizację.

dr inż. Krzysztof Skotak, Kierownik Ośrodka Zintegrowanych Badań Środowiska w IOŚ-PIB




Retinoidy i witaminy w beauty-planie 3 kluczowe potrzeby skóry

Schyłek roku to czas podsumowań i ustalania beauty-planów. Jesień jest królową zmian. To właśnie teraz najuważniej obserwujemy stan skóry i…
CZYTAJ

Rola mikrobiomu i diety w utrzymaniu zdrowych jelit

Mikroorganizmy zamieszkują zarówno środowisko zewnętrzne, jak i wnętrze ludzkiego organizmu. Ich zespoły tworzą mikrobioty, które zasiedlają różne obszary ciała, jak…
CZYTAJ

Movember – kobiety cichymi bohaterkami walki o zdrowie mężczyzn

W listopadzie na ulicach królują wąsy, a w mediach i rozmowach coraz częściej pada jedno hasło – Movember. To międzynarodowa…
CZYTAJ

Jak wybierać odpowiednie kosmetyki do pielęgnacji stref intymnych?

Zdrowie intymne zaczyna się od odpowiedniej pielęgnacji i świadomego wyboru kosmetyków. Choć często skupiamy się na codziennym oczyszczaniu, pielęgnacja delikatnych…
CZYTAJ

5 listopada 39 lat temu przeprowadzono pierwszy udany przeszczep serca – wspomnienia prof. A. Bochenka

To było 39 lat temu, 5 listopada - Serce zostało wycięte, a w klatce piersiowej pojawiła się ogromna, pusta przestrzeń,…
CZYTAJ

Co to jest innowacyjna rehabilitacja neurologiczna i dlaczego jest tak ważna?

Rehabilitacja neurologiczna odgrywa kluczową rolę w procesie próby powrotu do zdrowia i maksymalnego przywrócenia utraconych funkcji u pacjentów ze schorzeniami…
CZYTAJ

Wpływ urbanizacji na wrażliwość miast wobec zmian klimatu. 
Przykład województwa śląskiego

31 października obchodzony jest Światowy Dzień Miast. W tym roku wydarzenie odbywa się pod hasłem „Act Local to Go Global”,…
CZYTAJ

Jakie znaczenie ma wsparcie dietetyczne w terapii onkologicznej? Lekarz onkolog odpowiada

Według Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce ponad 1,31 miliona osób zmaga się z chorobą onkologiczną, a rocznie diagnozuje się ponad…
CZYTAJ

Intensywny trening i wymagania organizmu

Osoby prowadzące aktywny tryb życia często stają przed wyzwaniem związanym z utrzymaniem odpowiedniej ilości energii i składników odżywczych w organizmie.…
CZYTAJ

Nie-zwykły ból głowy, czyli 5 mitów na temat migreny

Migrena to jedna z najbardziej powszechnych, a jednocześnie najmniej zrozumianych chorób neurologicznych. Wciąż powielane na jej temat mity utrudniają pacjentom…
CZYTAJ

Rowerzysta z zawałem serca w górach trafił do Polsko-Amerykańskich Klinik Serca w Bielsku-Białej. Jego stan jest stabilny.

24 października do Polsko-Amerykańskich Klinik Serca, American Heart of Poland w Bielsku-Białej trafił pacjent z podejrzeniem zawału serca. Mężczyzna został…
CZYTAJ

Jesień w odcieniach ziemi – torebki PANNA w najmodniejszych kolorach sezonu

Tegoroczne jesienne trendy to triumf naturalnych, stonowanych barw, które od lat królują w modzie jako symbol elegancji i harmonii z…
CZYTAJ





ZDROWIE

VIEW ALL

Movember – kobiety cichymi bohaterkami walki o zdrowie mężczyzn

W listopadzie na ulicach królują wąsy, a w mediach i rozmowach coraz…
CZYTAJ

Jak wybierać odpowiednie kosmetyki do pielęgnacji stref intymnych?

Zdrowie intymne zaczyna się od odpowiedniej pielęgnacji i świadomego wyboru kosmetyków. Choć…
CZYTAJ

5 listopada 39 lat temu przeprowadzono pierwszy udany przeszczep serca – wspomnienia prof. A. Bochenka

To było 39 lat temu, 5 listopada - Serce zostało wycięte, a…
CZYTAJ

Co to jest innowacyjna rehabilitacja neurologiczna i dlaczego jest tak ważna?

Rehabilitacja neurologiczna odgrywa kluczową rolę w procesie próby powrotu do zdrowia i…
CZYTAJ

Jakie znaczenie ma wsparcie dietetyczne w terapii onkologicznej? Lekarz onkolog odpowiada

Według Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce ponad 1,31 miliona osób zmaga się…
CZYTAJ