Najlepsze sposoby na afty. Nie zawsze mają wyraźną przyczynę, ale sprzyja im m.in. spadek odporności, niedobór witamin, stres, a nawet antybiotykoterapia czy predyspozycje rodzinne. Afty – choć to na ogół łagodne i drobne zmiany w jamie ustnej – potrafią uprzykrzyć życie i wywołać intensywny, dokuczliwy ból. Jak się ich pozbyć?

Czym jest afta?

– Afty to niewielkie, bolesne owrzodzenia występujące pojedynczo lub grupami na błonie śluzowej jamy ustnej m.in. wewnętrznej stronie policzka, warg, a nawet języka. Wyglądem przypominają nadżerki pokryte białym nalotem i otoczone rumieniowatym, zapalnym obrzeżem. Gdy zmiany pojawiają się częściej niż raz w roku, może to oznaczać nawracające aftowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej  – mówi lek. stom. Monika Stachowicz z Centrum Periodent w Warszawie.

Afty choć są dokuczliwe i mało estetyczne, zazwyczaj nie wymagają leczenia i goją się samoistnie w przeciągu maksymalnie 3 tygodni. W tym czasie warto zastosować sprawdzone metody, aby złagodzić ból i dyskomfort, przyśpieszyć gojenie lub zapobiegać zakażeniom.

1. Żel lub plaster

Rozwiązaniem niewymagającym recepty są maści lub żele, które nakładane punktowo na zmianę łagodzą ból i tworzą barierę ochronną przed drażniącymi czynnikami zewnętrznymi, np. w trakcie spożywania pokarmów.  Możemy również użyć specjalnych plastrów lub rozpuszczalnych opatrunków z filmożelu lipido-koloidowego.

2. Płukanie jamy ustnej

Płukanie jamy ustnej odpowiednimi specyfikami może wspomóc gojenie się nadżerek, oczyści okolicę afty, zmniejszając ból i dyskomfort. W tym celu najlepiej stosować płukanki o właściwościach antyseptycznych, które działają bakteriobójczo i zapobiegają stanom zapalnym. Wolisz naturalną alternatywę? Sięgnij po płukankę przygotowaną z wody i odrobiny soli – sól ma właściwości odkażające, przeciwobrzękowe oraz zmienia pH w jamie ustnej na bardziej zasadowe, co hamuje rozwój patogenów.

3. Miękka szczoteczka

Dokładna higiena jamy ustnej jest istotna, aby ustrzec się irytujących aft. Z drugiej strony uszkodzenia mechaniczne śluzówek jamy ustnej np. podczas mycia zębów mogą sprzyjać powstawaniu problematycznych owrzodzeń. Dlatego stomatolodzy radzą, by unikać szczoteczek o twardym włosiu, które mogą podrażniać. – Wybierzmy szczoteczkę o miękkiej szczecinie – jest łagodniejsza dla tkanek miękkich, więc nie naruszymy gojącej się zmiany – wyjaśnia ekspert.

4. Witamina B12

Osłabiona odporność oraz niedobór witamin i minerałów to częste czynniki ryzyka występowania aft. Dlatego dbajmy o właściwy poziom m.in. cynku, żelaza, kwasu foliowego oraz wit. B12, które możemy pozyskiwać z diety lub aptecznych suplementów. Witamina B12 jest niezbędna do produkcji czerwonych krwinek, wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, zalecana również na stres i przemęczenie, które sprzyjają rozwojowi aft.

Jedno z badań wykazało, że przyjmowanie przed snem suplementu z witaminą B12 może być prostym i skutecznym sposobem terapii i zapobiegania aftozie, czyli aftowemu zapaleniu jamy ustnej, z którym według badaczy może się zmagać aż 25 proc. populacji.  Wśród uczestników badania suplementujących witaminę odnotowano mniejszą częstotliwość i liczbę owrzodzeń, a także złagodzenie dolegliwości bólowych.

5. Odpowiednia dieta i styl życia

Jeśli mamy skłonność do występowania nadżerek w jamie ustnej, zwróćmy uwagę na swój jadłospis i nałogi – mogą być powiązane z problemem aft. Szkodzić może żywność pełna konserwantów, alkohol, nikotyna, a nawet gluten, kawa czy czekolada.

Jeśli w codziennej diecie znajdują się ostre, słone lub bardzo kwaśne produkty (np. cytrusy, pomidory, pikantne przyprawy), warto je wyeliminować i obserwować reakcję organizmu. Podobnie chrupkie, twarde produkty takie jak grzanki, sucharki, orzechy itp.

– Mogą podrażniać nadżerki, wzmagać pieczenie i zakłócać procesy gojenia się owrzodzeń. Przy aftach warto również unikać spożywania gorących posiłków i napojów – radzi stomatolog.

6. Rumianek z miodem

Herbata ziołowa z rumianku i dodatkiem miodu może działać jak środek antyseptyczny i łagodzić objawy towarzyszące stanowi zapalnemu. Rumianek zawiera m.in. poliacetyleny, alfa-bisabolol oraz jego tlenki o działaniu przeciwbólowym, antybakteryjnym i przeciwzapalnym, dlatego silny napar z rumianku w letniej temperaturze może być wykorzystany również jako płukanka.

Miód także działa antybakteryjnie, wzmacnia i regeneruje organizm. Dzięki temu herbata rumiankowa z dodatkiem miodu może być pomocna w leczeniu aftoz.

7. Lód

Ssanie kostek lodu przyniesie ulgę w tej dolegliwości, ponieważ zimno osłabia czucie i redukuje ból. Podobnie zadziała chłodny napój np. mrożona herbata.

8. Olejek goździkowy

Olejek z goździków jest bogaty w eugenol, organiczny związek chemiczny, który wykazuje działanie odkażające i znieczulające, dlatego znajduje zastosowanie w leczeniu bolesnych zmian skórnych i skaleczeń. Jak go stosować? Bawełniany gazik lub wacik nasącz kilkoma kroplami olejku i przyłóż na owrzodzenie.

9. Aloes

Aloes to roślina wykorzystywana leczniczo, ze względu na swoje właściwości kojące i nawilżające, działa przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo na oparzenia, wypryski czy skaleczenia. Wyciąg z aloesu hamuje rozwój drobnoustrojów oraz sprawia, że ranki szybciej się regenerują, dzięki czemu preparaty z aloesem znajdują zastosowanie w przypadku owrzodzeń aftowych i aftowego zapalenia jamy ustnej. Zastosowanie bezpośrednio na afty pomoże złagodzić podrażnienie, zmniejszy ból i odczyn zapalny.

Kiedy iść do lekarza?

Afty najczęściej mylimy z opryszczką wargową (opryszczka wywołana jest wirusem i zazwyczaj występuje pod postacią czerwonych bąbli na ustach) lub pleśniawkami (pleśniawki wywołują drożdżaki i występują głównie u dzieci). Stomatolog pomoże postawić właściwą diagnozę i dobrać metody leczenia.

– W przypadku łagodnych aftoz możemy zastosować miejscowo sterydy oraz preparaty usprawniające gojenie w formie płukanek, żeli czy roztworów do pędzlowania. Z kolei przy ciężkich aftozach warto pogłębić diagnostykę i wykonać np. morfologię krwi, by wykluczyć schorzenia ogólnoustrojowe. W tym przypadku metodą leczenia mogą być doustne leki sterydowe, immunosupresyjne oraz immunostymulujące, również laseroterapia. Najcięższą i najboleśniejszą odmianą aftoz są afty Suttona, które mogą sięgać nawet 20 mm, powodować trudności z połykaniem, złe samopoczucie czy stany podgorączkowe – wyjaśnia stomatolog.

Zmiany na śluzówkach jamy ustnej mogą być symptomem dolegliwości takich jak anemia, zmiany hormonalne, alergie, choroba refluksowa, nietolerancje pokarmowe, zapalenie zatok, choroba Crohna, białaczka, nowotwory, choroba Behçeta, zaburzenia autoimmunologiczne np. wirus HIV i AIDS. 

– Jeśli w jamie ustnej regularnie obserwujemy niepokojące owrzodzenia, szczególnie takie, które nie chcą się goić czy są bardzo bolesne, powinniśmy udać się lekarza ogólnego lub stomatologa. Niezbędne mogą okazać się dodatkowe badania – mówi dr Stachowicz.